Η συζήτηση για τη σχέση της άθλησης με τον κίνδυνο λοίμωξης – ιδιαίτερα του ανώτερου αναπνευστικού – είναι αρκετά παλιά. Γίνεται όμως εξαιρετικά επίκαιρη τους τελευταίους μήνες λόγω της πανδημίας του COVID-19. Ερωτήματα γεννιούνται σχετικά με την επίδραση της άσκησης στον κίνδυνο λοίμωξης από τον ιό καθώς και στη μετέπειτα πορεία της νόσου.
Αθλητές και λοιμώξεις
Δεκαετίες πριν, οι πρώτες μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η υπερβολική άσκησή τους, πριν ή αμέσως μετά τη μόλυνσή τους στο εργαστήριο, τα καθιστούσε ευαίσθητα στη λοίμωξη και είχε ως αποτέλεσμα την χειρότερη πορεία της. Νεότερες μελέτες που έγιναν σε elite αθλητές για να διερευνηθεί η σχέση της προπόνησης με τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ήπια και η μέτρια καταπόνηση έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ η πολύ βαριά προπόνηση αυξάνει εκθετικά τον κίνδυνο λοίμωξης. Στους αθλητές φάνηκε μάλιστα ότι είναι περισσότερο ευαίσθητοι σε λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού πριν ή μετά την αγωνιστική περίοδο με αποτέλεσμα στην πρώτη περίπτωση να επηρεάζεται και η αθλητική τους απόδοση. Εδώ, βέβαια, έχει ενοχοποιηθεί και το αυξημένο στρες των αθλητών στην περίοδο αυτή, το οποίο επηρεάζει την άμυνα του οργανισμού. Στους αθλητές αγώνων αντοχής, όπως είναι ο μαραθώνιος ή οι υπερμαραθώνιοι δρόμοι, ο κίνδυνος λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού έπειτα από αγώνες μπορεί να αυξηθεί από 2 έως 6 φορές.
Φαίνεται λοιπόν ότι η έντονη καταπόνηση, ειδικά όταν συνδυάζεται με κακή διατροφή και πτωχή αναπλήρωση θρεπτικών στοιχείων, καταστέλλει για μικρή περίοδο το ανοσοποιητικό σύστημα και μας κάνει πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις. Να θυμίσω εδώ ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί σημαντικό αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού μας απέναντι σε λοιμώξεις από μικρόβια ή ιούς. Παράγοντες όπως η προχωρημένη ηλικία, η γενετική προδιάθεση, η κακή διατροφή, η έλλειψη ύπνου, το στρες, καθώς και η απουσία άσκησης, συντελούν στην αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να γινόμαστε πιο ευαίσθητοι στις λοιμώξεις.
σημαντικά τον κίνδυνο λοίμωξης σε σχέση με την καθιστική ζωή, η έντονη
αύξησή της δείχνει να μην έχει τα ίδια οφέλη.
Τι συμβαίνει όμως με τον γενικό πληθυσμό;
Παρόμοιες μελέτες με αυτές που έγιναν σε αθλητές πραγματοποιήθηκαν και σε άτομα του γενικού πληθυσμού και είχαν παρόμοια αποτελέσματα. Η καλή φυσική κατάσταση καθώς και η συχνότητα της αερόβιας άθλησης σχετίζονται με λιγότερες ημέρες ασθένειας από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού και ηπιότερα συμπτώματα. Μέτρια άσκηση μέχρι 60 λεπτά, 3-4 φορές εβδομαδιαίως ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, ενώ και η μέτρια άσκηση πριν από ιογενή λοίμωξη συνδέεται με καλύτερη πρόγνωση.
Σε μια μεγάλη επιδημιολογική μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο παρακολουθήθηκαν 100000 άτομα μέσης ηλικίας για περίπου 10 έτη αναφορικά με εισαγωγή τους στο νοσοκομείο λόγω λοίμωξης, κυρίως πνευμονίας. Αρχικά λήφθηκαν δεδομένα σχετικά με παράγοντες όπως η φυσική δραστηριότητα, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, συνυπάρχοντα νοσήματα και διατροφικές συνήθειες. Η κατηγοριοποίησή των συμμετεχόντων στη μελέτη έγινε ανάλογα με το επίπεδο άσκησής τους (απουσία άσκησης, ανεπαρκής άσκηση και επαρκής άσκηση- δηλαδή τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτρια προς έντονη δραστηριότητα). Ανάμεσα στα συμπεράσματα της μελέτης ήταν ότι ο αθλητικός τρόπος ζωής και η απουσία καπνίσματος είχαν εξαιρετικά θετική επίδραση στη θνητότητα από λοίμωξη του αναπνευστικού.
Άσκηση και COVID-19
Σε μία πιο πρόσφατη ανάλυση της ίδιας ερευνητικής ομάδας σε 390000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο ερευνήθηκε η σχέση παραγόντων όπως το επίπεδο άσκησης, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η παχυσαρκία με λοίμωξη από COVID-19, ικανής να οδηγήσει σε νοσηλεία. Η κατηγοριοποίηση αναφορικά με το επίπεδο άθλησης ήταν όπως και στην προηγούμενη μελέτη. Το συμπέρασμα ήταν ότι το κάπνισμα, η παχυσαρκία και το επίπεδο άσκησης σχετιζόταν ισχυρά με πιθανή νοσηλεία λόγω COVID-19. Τα άτομα δηλαδή που είχαν εντάξει την άθληση στην καθημερινότητά τους, ακόμη και σε χαμηλό επίπεδο, είχαν 30-40% λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν βαριά, ενώ η απουσία καπνίσματος, παχυσαρκίας και καθιστικής ζωής ανέβαζαν το ποσοστό αυτό στο 50%.
Άσκηση και μάσκα
Οι οδηγίες για την χρήση μάσκας όταν είμαστε σε δημόσιους χώρους ή ανάμεσα σε ανθρώπους εκτός του οικογενειακού μας περιβάλλοντος είναι σαφείς (Centers for Disease Control and Prevention – updated in Nov. 12, 2020). Όταν φοράμε μάσκα προστατεύουμε τους άλλους, αλλά και τον εαυτό μας, από σταγονίδια που εκτοξεύονται από το στόμα κατά την ομιλία, τον βήχα ή το φτάρνισμα.
Σχετικά με την άθληση στους ανοιχτούς χώρους, που άλλωστε είναι και η μόνη διέξοδος στην περίοδο της πανδημίας και του lockdown, οι συμβουλές είναι συγκεκριμένες. Όταν τρέχουμε σε περιοχή με αρκετό κόσμο που επίσης αθλείται, όπως γύρω από ένα στάδιο ή στην παραλία της πόλης μας, είτε και σε κάποιον δρόμο που υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν απλά τη βόλτα τους, είναι σωστό να φορούμε υφασμάτινη μάσκα που να μην δυσχεραίνει την αναπνοή μας και βέβαια να μην τρέχουμε για αρκετή ώρα (περισσότερο από 90 λεπτά), χωρίς διάλειμμα, και σε υψηλή ένταση (έως 55-70% της αερόβιας ικανότητας). Επίσης όταν τρέχουμε μαζί με άλλους πρέπει να φοράμε μάσκα, να τηρούμε αποστάσεις και να μην τρέχουμε πίσω από κάποιον που δεν φοράει μάσκα, αλλά στο πλάι και σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 μέτρου.
Στην περίπτωση βέβαια που τρέχουμε στο βουνό ή σε κάποια περιοχή χωρίς κόσμο πρέπει αν δεν φοράμε τη μάσκα, να την έχουμε μαζί μας ώστε να την φορέσουμε αν αλλάξουν οι συνθήκες άσκησης.
Συμπερασματικά…
Η προχωρημένη ηλικία, η παχυσαρκία και η απουσία φυσικής δραστηριότητας επηρεάζουν δυσμενώς το ανοσοποιητικό σύστημα. Η τακτική άσκηση ενισχύει την άμυνα του οργανισμού και μειώνει τη θνητότητα από λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Λαμβάνουμε πάντα τις προφυλάξεις που απαιτούνται φορώντας μάσκα και κρατώντας αποστάσεις. Ίσως η πανδημία του COVID-19 να είναι ένα προειδοποιητικό καμπανάκι ώστε να δοθεί επιτέλους η απαραίτητη σημασία στα μέτρα πρόληψης αφού η θεραπεία δείχνει ορισμένες φορές να μην είναι αρκετή.